Prawo spadkowe reguluje prawa oraz obowiązki związane z dziedziczeniem. Pojęcia występujące w prawie spadkowym niejednokrotnie były zagadką dla wielu osób. Sprawy spadkowe wymagają dokładnej znajomości przepisów. Nietrudno jest zgubić się w regulacjach dotyczących instytucji dziedziczenia. Zrzeczenie się dziedziczenia i odrzucenie spadku to dwa odmienne aspekty, których nie należy mylić ze względu na istotne różnice, które między nimi występują.
Niniejszy wpis poruszy najczęściej występujące wątpliwości dotyczące zarówno zrzeczenia się dziedziczenia jak i przypadku odrzucenia spadku. Przepisy dotyczące prawa spadkowego znajdują się w kodeksie cywilnym, a poniżej rozwinięte zostaną jego regulacje oraz opisane zostaną praktyczne informacje, które mogą okazać się pomocne w momencie decydowania się na jedną z wyżej wymienionych regulacji.
Na czym polega zrzeczenie się dziedziczenia?
Gdy osoba, która wchodzi do kręgu spadkobierców ustawowych potencjalnego spadkodawcy pewna jest, że nie chce być jego spadkobiercą, możliwe jest zawarcie umowy zrzeczenia się dziedziczenia ze spadkodawcą. Istotną informacją jest to, że taką umowę można zawrzeć jedyne będąc spadkobiercą ustawowym oraz jedynie za życia spadkodawcy. Taka umowa wpływa na porządek dziedziczenia sprawiając, że przyszły spadkobierca ustawowy skutecznie zamyka sobie drogę dziedziczenia po śmierci spadkodawcy, prawo traktuje go bowiem tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Już nie jest spadkobiercą, więc nie będzie mu przysługiwać jakiekolwiek roszczenie do spadku (niemożliwe będzie zarówno przyjęcie spadku, jak i odrzucenie spadku), ani prawo do zachowku.
Gwarancją ważności umowy o zrzeczenie się dziedziczenia jest zawarcie jej w formie aktu notarialnego. Wszelkie dokumenty zawarte w innej formie będą z mocy samego prawa nie ważne.
UWAGA!
Pamiętać należy, że taka umowa skuteczna jest jedynie w przypadku spadkobierców ustawowych, jeśli spadkodawca wyrazi wole powołania do dziedziczenia na mocy testamentu wówczas zrzeczenie się dziedziczenia nie będzie miało zastosowania.
Kiedy można mówić o zrzeczeniu się dziedziczenia?
Jak już wyżej zostało wspomniane, ta instytucja ma zastosowanie jedynie do dziedziczenia ustawowego za życia spadkobiercy. W przeciwieństwie do innych instytucji, w tym przypadku musi być zgodnym oświadczeniem złożonym w formie aktu notarialnego. Nie ma wskazanego terminu kiedy należy to uczynić, jedynym terminem w którym należy tego dokonać jest życie potencjalnego spadkodawcy.
Jaki skutek wywołuje zrzeczenie się dziedziczenia? Na co należy uważać gdy chcemy zawrzeć umowę o zrzeczenie się dziedziczenia?
W momencie zawarcia umowy, spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Ta informacja jest istotna, ponieważ taka decyzja powoduje brak prawa do zachowku. Konsekwencją zrzeczenia się dziedziczenia jest również pozbawienie dziedziczenia zstępnych potencjalnego spadkobiercy. Sytuacja będzie się przedstawiała odmiennie jeśli w umowie zawarta zostanie regulacja, która będzie dotyczyła wyłączenia od dziedziczenia jedynie jednej osoby.
Czym jest zachowek?
Zachowek to kwota pieniężna o którą mogą ubiegać się najbliżsi spadkodawcy w sytuacji pominięcia ich w testamencie.
Czy umowa zrzeczenia się dziedziczenia jest odwracalna?
Tak, zachowując formę aktu notarialnego możliwa jest zmiana dotychczasowego porządku dziedziczenia. Podobnie jak podczas zawarcia umowy zrzeczenia się dziedziczenia, decyzja musi jednoznacznie wynikać z porozumienia z przyszłym spadkodawcą oraz potencjalnym spadkobiercą.
Odrzucenie spadku – kiedy jest możliwe? Co należy zrobić w momencie otwarcia spadku?
Z chwilą śmierci spadkodawcy spadek nabywają spadkobiercy z mocy prawa. Istnieje jednak możliwość odrzucenia spadku w sytuacji np. gdy istnieje podejrzenie wchodzących w skład spadku długów lub z innych powodów przemawiających za odrzuceniem spadku. Żeby odrzucenie spadku zostało uznane należy złożyć oświadczenie w terminie 6 miesięcy od kiedy spadkobierca dowiedział się o powołaniu do spadku. Skutki upływu terminu są takie, że po nim spadkobierca nabywa spadek z dobrodziejstwem inwentarza i nie może już odrzucić spadku. Oświadczenie złożone po terminie jest nieważne.
Czym jest nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza?
Jedną z możliwości nabycia spadku jest nabycie go z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca odpowiada z długi spadkodawcy po jego śmierci jedynie do wysokości otrzymanego majątku spadkowego. Jest to swego rodzaju zabezpieczenie dla spadkodawcy, ponieważ nie występuje konieczność spłacania powstałych długów spadkowych z majątku osobistego spadkobiercy.
W jaki sposób można odrzucić spadek?
Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku następuje przed sądem lub notariuszem. Decydując się na odrzucenie spadku przed sądem pojawiają się dwie możliwości, należy złożyć oświadczenie ustnie lub na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym.
Jakie są skutki odrzucenia spadku?
Osoba, która odrzuciła spadek traktowana jest podobnie jak w przypadku zrzeczenia się dziedziczenia, czyli jak osoba, która nie dożyła otwarcia spadku. Istotnym jest, że do dziedziczenia dalej powołani są zstępni tej osoby, czyli dzieci.
Kto może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Warunkiem złożenia oświadczenia o odrzucenie spadku jest posiadanie pełnej zdolnośći do czynności prawnych. Pełną zdolność do czynności prawnych ma osoba pełnoletnia, która nie została ubezwłasnowolniona.
W sytuacji gdy osoba nie ma pełnej zdolności prawnej, oświadczenie o odrzuceniu spadku musi być złożone przez jej przedstawiciela ustawowego. Warunkiem ważności takiego oświadczenia jest zgoda sądu opiekuńczego.
Czym jest pojęcie transmisji?
W prawie spadkowym pojęcie transmisji określa sytuacje, w której następca prawny zmarłego spadkobiercy może zadecydować o odrzuceniu spadku lub o przyjęciu spadku.
Transmisja to nic innego jak przejście na innego spadkobiercę uprawnienia do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Transmisja uregulowana została w art. 1017 k.c., zgodnie z którym Jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.
Decydując się na podjęcie kroków prawnych w sprawach dziedziczenia należy zapoznać się z wyżej wymienionymi kwestiami, bowiem podejmowane decyzje pociągają za sobą skutki, o których nie każdy zdaje sobie sprawę. Przed wyborem ścieżki prowadzącej do rezygnacji ze spadku zalecana jest konsultacja z prawnikiem, celem dobrania możliwie najkorzystniejszego rozwiązania.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat powyższego zagadnienia i nie tylko, zapraszamy do kontaktu pod adresem e-mail: kancelaria@milegal.pl lub pod numerami telefonu +48 502-209-344, 664-437-590.
Oliwia Łazicka, studentka Wydziału Prawa Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie.
Co reguluje prawo spadkowe? Jak uniknąć dziedziczenia długów?