Cały rozdział V kodeksu karnego poświęcony został środkom karnym, które stanowią niejako dodatkową dolegliwość wymierzaną sprawcy przestępstwa lub wykroczenia obok lub niekiedy zamiast kary i których celem jest lepszy skutek wymierzenia kary.
W ustawach możemy spotkać katalogi zamknięte oraz otwarte, a to nic innego jak wyliczenia, które są albo ściśle określone w kodeksach albo stanowią nieograniczoną ilość. W tym przypadku środki karne stanowią katalog zamknięty, czyli wyczerpujące wymienienie wspomnianych środków, które zdaniem ustawodawcy jest wystarczające.
Pozbawienie praw publicznych – czym jest i kiedy Sąd może je orzec?
Na czym polega kara pozbawienia praw publicznych?
Pozbawieniem praw publicznych nazywamy utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do:
- organu władzy publicznej
- organu samorządu zawodowego lub gospodarczego
- utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego
- utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego
- utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych
- utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw
Kiedy jest orzekana?
Orzeczenie tego środka karnego może wystąpić, gdy nastąpi skazanie na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.
Oprócz wymienionego skazania, orzeczenie środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych może nastąpić również w przypadku popełnienia przestępstw wymienionych w art. 40 §2 kodeksu karnego.
Zakaz zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu lub działalności.
Kolejne miejsce w katalogu zajmuje zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, który to środek karny stosowany jest gdy podmiot popełnił przestępstwo nadużywając swojej pozycji lub zawodu. Zasadnie, ten środek karny stosowany jest również, gdy dobra chronione prawem mogłyby zostać zagrożone działaniem sprawcy.
Kolejną kategorią jest zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów lub działalności związanej z wychowaniem, leczeniem czy edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony lub dożywotnio.
Kiedy może dojść do zastosowania tego środka karnego?
Ten środek karny stosowany jest, gdy sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu na szkodę małoletniego. Analogicznie, zakazowi ulega również podejmowanie wszelkich lub określonych stanowisk/zawodów/działalności związanej z wychowaniem leczeniem edukacją małoletnich lub samą opieką nad nimi.
Uwaga!
Ten środek karny może być zastosowany na pewien czas lub dożywotnio. Z dożywotnim zakazem ma do czynienia sprawca przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.
art. 41 §1aa oraz §1ab zawiera mniej znane środki karne, związane z zakazami w kwestiach zajmowanych stanowisk, zawodów lub wykonywania pracy na podstawie stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia lub umowy o dzieło
Sąd orzeka dożywotni zakaz w razie ponownego skazania sprawcy.
! art. 41 kk !
Zakazy i nakazy dotyczące przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo kontaktowania się z określonymi osobami – często się o tym słyszy, ale jak to wygląda w praktyce?
Jakie środki karne stosowane są w przypadku skazania za:
- przestępstwo przeciwko wolności seksualnej,
- obyczajności na szkodę małoletniego
- inne przestępstwo związane z wolnością
- umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym zwłaszcza wobec osoby najbliższej?
W tych przypadkach Sąd stosuje zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu jak również nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.
UWAGA!
Środek karny może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czasu czy zakaz zbliżania się do określonych osób (kontrolowany poprzez dozór elektroniczny).
Jaki środek karny w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego?
- zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
- zakaz kontaktowania się z określonymi osobami
- zakaz zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu (sąd wskazuje odległość od osób chronionych)
- nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (za przestępstwa z rozdziałów XXv oraz XXVI Sąd orzeka jednocześnie zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego oraz termin wykonania)
Jeśli nastąpi ponowne skazanie sprawcy to sąd może skazać go na dożywotni środek karny wymieniony powyżej.
Kiedy może zostać zastosowany zakaz wstępu na imprezę masową?
Oczywiście analogicznie do innych środków karnych, sąd stosuje zakaz wstępu na imprezę masową w sytuacji, gdy do przestępstwa doszło właśnie w związku z imprezą masową.
Czym w rozumieniu kodeksu karnego jest impreza masowa?
- imprezy masowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
- mecze piłki nożnej rozgrywane przez polską kadrę narodową lub polski klub sportowy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Dodatkowo, podczas odbywania się imprez masowych sąd może orzecz przebywanie skazanego w stałym miejscu pobytu, ale również w innym wyznaczonym miejscu. Możliwe jest też kontrolowanie miejsca pobytu skazanego z zastosowaniem dozoru elektronicznego.
Czy można zostać skazanym na zakaz wstępu do ośrodków gier i na zakaz uczestnictwa w grach hazardowych?
Oczywiście, środek karny w postaci zakazu wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych również może zostać orzeczony przez sąd. Taka sytuacje może mieć miejsce jeśli osoba zostanie skazana za czyn zabroniony popełniony w związku z przestępstwem powiązanym z urządzaniem lub braniem udziału w grach hazardowych.
Istotnym jest, że loterie promocyjne nie są traktowane jako gry hazardowe i pomimo zakazu orzeczonego przez sąd nadal można brać udział w loteriach promocyjnych.
Zakaz prowadzenia pojazdów – na co należy szczególnie uważać?
Analogicznie do poprzednich środków karnych, sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów, gdy osoba uczestnicząca w ruchu została skazana za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.
UWAGA!
W szczególności jeśli prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu komunikacji.
Za przestępstwa wyróżnione w kodeksie karnym w art. 42 §1a, sąd może orzec dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów.
W przypadku dodatkowych pytań w kwestiach związanych z problematyką środków karnych i nie tylko, zapraszamy do kontaktu pod adresem e-mail: kancelaria@milegal.pl lub pod numerem telefonu +48 502-209-344, 664-437-590.
Oliwia Łazicka, studentka Wydziału Prawa Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie