W dobie internetu oraz wszechobecnych mediów społecznościowych coraz częściej słyszy się o stalkingu lub o uporczywym nękaniu. Nie dla każdego jest to jasne określenie i nie każdy zdaje sobie sprawę, jakie zachowania są do niego zaliczane. Znaczna większość kojarzy to pojęcie z nękaniem – jest to pewnego rodzaju synonim, ale nadal brakuje konkretnej wiedzy o przesłankach oraz przewidzianych karach.
Czym jest stalking?
Kodeksowa definicja.
Stalking, a dokładnie przestępstwo stalkingu reguluje artykuł 190a. Kodeksu Karnego. Kodeksowa definicja w art 190a 1 k.k kwalifikuje czyn jako uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej oraz wzbudzanie u niej uzasadnionego poczucia zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub gdy istotnie narusza jej prywatność.
Kolejny paragraf wskazuje, że podszywanie się pod inną osobę, wykorzystanie jej wizerunku lub innych danych w tym osobowych (używanych do publicznego identyfikowania) celem wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej to również stalking.
Jak to wygląda w praktyce?
Prościej ujmując, jest to fizyczne lub wirtualne zbliżanie się do osoby i długotrwałe nękanie mimo jej wyraźnego sprzeciwu. Zachowania stalkera mogą przybierać różne formy, w niektórych przypadkach jest to ciągłe wysyłanie listów, wiadomości sms, uporczywe wydzwanianie, udostępnianie publicznie osobistych informacji dotyczących życia prywatnego osoby pokrzywdzonej takich jak miejsca zatrudnienia lub gdy upubliczniane są inne jej dane osobowe.
Znamiona stalkingu wypełnia również sytuacja, gdy naruszona jest tajemnica korespondencji, w dużym skrócie jest to ingerencja w dobra osobiste człowieka i istotne naruszenie prywatności.
Czym jest uporczywe nękanie?
Znając kodeksową definicję stalkingu, należy sprecyzować czym jest nękanie. W tej kwestii istotne jest zachowanie sprawcy, który mimo sprzeciwu pokrzywdzonego kontynuuje swoje działania, powodując u pokrzywdzonego uzasadnione poczucie zagrożenia. Wskazane zachowanie musi być czynem powtarzającym się, a co za tym idzie nie znajdzie tu zastosowania jednorazowe działanie.
Czym jest uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia?
Istotą uporczywego nękania w postępowaniu karnym jest obiektywność zagrożenia. Samej karze podlega czyn, który mógłby również istotnie naruszać bezpieczeństwo innej osoby, a co za tym idzie, ważne aby była to sytuacja odbierana przez ogół jako zagrażająca.
Ingerencja w poczucie bezpieczeństwa, która ma charakter powtarzający się pozwala na podjęcie dalszych kroków celem powstrzymania sprawcy. Dopuszczenie się wyżej wymienionych czynów zagrożone jest karą pozbawienia wolności.
Co grozi za stalking?
Czy sprawca podlega karze pozbawienia wolności?
Ustawodawca zdecydował, że za uporczywe nękanie grozi kara pozbawienia wolności. Zgodnie z art 190a 1 kara wynosi od 6 miesięcy do lat 8. W sytuacji gdy następstwem czynu określonego w §1 lub §2 artykułu 190a. kodeksu karnego jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat.
W jakim trybie ścigane jest przestępstwo z art. 190a kk?
Istotne jest, że ściganie przestępstwa stalkingu, określonego w kodeksie karnym następuje na wniosek pokrzywdzonego, a co za tym idzie osoba, która czuje się ofiarą przestępstwa może złożyć odpowiedni wniosek, który pozwoli na rozpoczęcie postępowania z organami ścigania. Ściganie na wniosek pokrzywdzonego uregulowane jest w art. 12 kpk.
Wpływ stalkingu na pokrzywdzonego.
Nie bez powodu stalking wiąże się z pozbawieniem wolności przez sprawcę. Uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie naruszające bezpieczeństwo działania między innymi na serwisach społecznościowych przeciwko osobie pokrzywdzonej mogą wywołać różne skutki. Zachowania mające na celu wyrządzenia jej szkody oprócz konsekewncji w obszarze zdrowia psychicznego, może doprowadzić również do strat materialnych.
Ustawiczne dręczenie pokrzywdzonego ingerujące w jego prywatność, budząc obawę o własne bezpieczeństwo powoduje narastające zagrożenie. Psychika osoby dotkniętej tym czynem zabronionym narażona jest na utrzymujący się lęk osiągający ponadprzeciętny poziom. Następstwem długotrwałego poczucia zagrożenia mogą być zaburzenia psychiczne wymagające leczenia za pomocą farmakoterapii jak pozostania pod opieką psychologa.
W kodeksie karnym przewidziana jest wyższa kara pozbawienia wolności jeśli akty nękania i poczucia zagrożenia spowodują targnięcie się na własne życie przez pokrzywdzonego. Dodanie regulacji na tę okoliczność wskazuje na krzywdę, którą może wyrządzić nękanie oraz na powagę konsekwencji jakie niesie za sobą czyn zabroniony.
Każda osoba w inny sposób radzi sobie z sytuacjami zagrażającymi, u jednych dane zachowanie może wywołać znikome skutki, a u innych może to zaważyć na ich dalszym życiu i zdrowiu.
Jak powinny zachować się osoby trzecie widząc stalking?
Często na portalach społecznościowych z łatwością możemy dostrzec tworzenie fałszywych kont lub różnego rodzaju próby oszustwa. Nękanie zgodnie z kodeksem karnym to również podszywanie się pod kogoś lub wykorzystywanie danych celem wyrządzenia szkody lub krzywdy.
W sprawach karnych ściganie przestępstwa określonego w art. 190a kk odbywa się na wniosek pokrzywdzonego, więc gdy widzimy, że ktoś wbrew jego woli ingeruje w uzasadnione okolicznościami poczucie bezpieczeństwa lub narusza w jakiś sposób jej wizerunek, mamy sygnał, że są to akty powszechnie uznawane za stalking.
Jeżeli ktoś w osobie dla nas najbliższej wzbudza poczucie niebezpieczeństwa, powinniśmy okazać wsparcie zarówno na płaszczyźnie psychicznej jak i przez zgłoszenie się po pomoc do odpowiedniego organu.
Jak można pomóc osobie poszkodowanej?
Uporczywe nękanie często może paraliżować pokrzywdzonego, ale istotne jest wsparcie oraz zabezpieczanie ewentualnych dowodów, które mogłyby być kluczowe w sprawie. Przechowywanie kopii wiadomości, rejestru połączeń, czy listów znacznie ułatwi udowodnienie winy sprawcy. Po złożeniu odpowiedniego wniosku postępowanie będzie toczyło się z urzędu.
r.pr. Iwona Pająk-Okoń