CZYM JEST SEPARACJA MAŁŻEŃSKA?
Separacja to rozstanie małżonków z powodu rozpadu pożycia, ale bez orzekania rozwodu. Instytucja ta znajduje swoje uregulowanie w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Cały dział V wspomnianego aktu prawnego poświęcony jest pojęciu separacji oraz wszelkim jej skutkom.
CZYM JEST SEPARACJA FAKTYCZNA? CZYM JEST SEPARACJA PRAWNA?
Separacja faktyczna występuje, gdy między małżonkami zanikają wspólne więzi i przestają oni prowadzić wspólne gospodarstwo. Ten rodzaj separacji nie jest uregulowany prawnie, małżonkowie mogą w dowolnej chwili się na nią zdecydować lub się z niej wycofać.
Natomiast, gdy sąd orzeka separację, to mimo ustania pożycia, małżeństwo nadal trwa, zmieniają się jedynie wzajemne nastawienia stron.
Separacja prawna różni się od faktycznej o tyle, że podjęta przez małżonków decyzja poparta jest orzeczeniem separacji przez sąd. Tak jak separacja faktyczna nie niesie za sobą wielu skutków, tak separacja prawna powoduje ustanie majątkowych i niemajątkowych praw oraz obowiązków małżonków.
CZYM SIĘ RÓŻNI SEPARACJA MAŁŻEŃSKA OD ROZWODU?
Jak już wyżej zostało wspomniane, separacja to rozkład pożycia małżonków, ale mimo że przesłanką rozwodu również jest rozkład pożycia małżeńskiego, nie są to pojęcia tożsame.
Zasadniczą różnicą jest to, że w przypadku rozwodu do wydania orzeczenia niezbędny jest trwały i zupełny rozpad pożycia małżeńskiego, a separacja wystąpi, gdy wystąpiła jedynie jedna przesłanka, tj. nastąpił zupełny rozkład pożycia małżonków.
Istotne jest również, że po rozwodzie można ponownie zawszeć małżeństwo, z uwagi na to, że zostało one rozwiązane poprzez orzeczenie sądu.
Separacja prawna to tylko zniesienie wyżej wspomnianych praw majątkowych oraz niemajątkowych i obowiązków małżonków nie można zawrzeć nowego małżeństwa.
ORZECZENIE SEPARACJI – PRZESŁANKI
Przesłanki w przypadku separacji prawnej uregulowane są w art. 61¹ kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W §1 wyraźnie podkreślone zostało, że między małżonkami musi wystąpić zupełny rozkład pożycia małżonków. Są jednak pewne sytuacje, które powodują przeszkodę w orzeczeniu separacji.
KIEDY NIE MOŻNA ORZEC SEPARACJI?
Podobnie jak w przypadku rozwodu, niedopuszczalne jest orzeczenie separacji, jeśli przez to miałyby ucierpieć wspólne małoletnie dzieci. Kolejne ograniczenie wiąże się z zasadami współżycia społecznego – jeśli orzeczenie by godziło w tę zasadę, orzeczenie separacji i rozwodu jest niedopuszczalne.
UWAGA!
Warto również podkreślić, że w momencie gdy żądaniem jednego z małżonków jest orzeczenie separacji, a drugi żąda rozwodu i żądanie to jest uzasadnione – sąd okręgowy orzeka rozwód. Co istotne, w sytuacji przeciwnej, gdy żądaniem jednego z małżonków jest rozwód, ale nie jest on dopuszczalny, a druga strona domaga się separacji – sąd orzeka separację.
ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO A SEPARACJA
Przez pojęcie związane z zasadami współżycia społecznego rozumie się pewien porządek moralny obowiązujący w danym społeczeństwie. W aspekcie rozwodu jak i separacji może chodzić np. o chorobę współmałżonka, która wymaga ciągłej pomocy czy to przy czynnościach życia codziennego czy w aspekcie finansowym. Katalog zasad jest otwarty i ciągle kształtuje go orzecznictwo, ale kolejnym znanym przykładem jest pewnego rodzaju złe traktowanie współmałżonka czy złośliwości w stosunku do drugiej strony. Aby sąd mógł orzec separację nie mogą istnieć wątpliwości co do złamania zasad współżycia społecznego.
JAKIE SĄ SKUTKI SEPARACJI PRAWNEJ?
Skutków prawnych separacji jest kilka, wymienione są one w artykule 61⁴ kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Skutki separacji są zbliżone do skutków rozwodu, ale należy podkreślić, że małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć kolejnego ślubu. Możliwe jest również, że małżonkowie pozostający w separacji nadal będą mieli względem siebie obowiązek wzajemnej pomocy.
Warto dodać, że po orzeczonej separacji prawnej nie ma możliwości zmiany nazwiska tak jak w przypadku orzeczenie rozwodu.
Przepis regulujący obowiązek alimentacyjny małżonków ma zastosowanie przy orzeczeniu separacji formalnej. Zgodnie z art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonek winny rozkładowi pożycia małżeńskiego obowiązany jest płacić alimenty drugiemu małżonkowi, gdy wystąpi istotne pogorszenie sytuacji materialnej.
Ponadto, orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielność majątkowa. Z chwilą zniesienia separacji powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy. Oznacza to, że można dokonać podziału majątku wspólnego. Można tego dokonać umownie w sposób ugodowy, albo gdy brak jest porozumienia w tej kwestii w drodze postępowania sądowego przed właściwym sądem rejonowym.
Jednak na zgodny wniosek małżonków sąd orzeka o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.
UWAGA!
Orzeczenie separacji małżonków powoduje jedynie świadczenie alimentacyjne w zakresie usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego. Żądanie małżonka niewinnego wygasa, gdy zawrze on kolejne małżeństwo.
CZY MOŻLIWE JEST COFNIĘCIE ORZECZENIA SEPARACJI?
W odróżnieniu od rozwodu, podczas separacji małżonkowie mają możliwość zastanowienia się, czy ich związek małżeński ma jeszcze jakąś przyszłość. Jeśli podczas trwania separacji pojawi się zgodny wniosek małżonków, informujący, że chcą cofnąć wydane wcześniej orzeczenie, jest to jak najbardziej możliwe. Wspólne złożenie stosownego wniosku w sądzie o zniesienie separacji jest warunkiem cofnięcia owej separacji.
UWAGA!
Przy zniesieniu separacji, małżonkowie odzyskują względem siebie utracone wcześniej prawa i obowiązki małżeńskie, więc gdy nastąpi zniesienie separacji, współmałżonkowie ponownie obowiązani są prowadzić wspólne pożycie.
JAK ZŁOŻYĆ WNIOSEK O ORZECZENIE SEPARACJI?
Sprawa o separację może się toczyć w trybie procesowym lub nieprocesowym. W zależności od postanowienia stron i decyzji o orzekaniu winy postępowanie będzie się toczyło jedną z wyżej wymienionych dróg.
Żądanie orzeczenia separacji na podstawie zgodnego żądania małżonków odbywa się w postępowaniu nieprocesowym i kończy się ono wydaniem postanowienia.
Jeśli decyzja o separacji niesie za sobą konieczność ustalenia orzeczenia o winie, będzie ono wówczas postępowaniem procesowym zakończonym wyrokiem.
Podobnie jak w przypadku orzeczenia rozwodu i pozwu rozwodowego, pozew o separacje składa się do sądu okręgowego, zgodnie z właściwością miejscową tj. w tym przypadku w miejscu wspólnego zamieszkiwania małżonków lub w ostatnim wspólnie zamieszkiwanym miejscu. Opłacony i zgodny z wymogami formalnymi zawartymi w kodeksie postępowanie cywilnego pozew należy dostarczyć do sądu.
ILE KOSZTUJE SEPARACJA? NA JAKIE KOSZTY TRZEBA SIĘ PRZYGOTOWAĆ WYSTĘPUJĄC O ORZECZENIE SEPARACJI?
Opłata za zgodne żądanie małżonków o orzeczenie separacji wynosi 100 złotych, a w momencie cofnięcia wniosku o separacje, cała kwota zostaje zwrócona. Na większe koszty należy się przygotować, gdy jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji z orzeczeniem winy przy rozkładzie pożycia małżeńskiego oraz wchodzi w grę dobro wspólnych małoletnich dzieci.
Do kosztów wyżej wymienionych doliczyć należy honorarium dla profesjonalnego pełnomocnika, który z pewnością pomoże wybrać najkorzystniejsze rozwiązanie oraz pokieruje sprawą od początku do końca.
CZY W SPRAWIE O SEPARACJE WARTO DECYDOWAĆ SIĘ NA POMOC ADWOKATA LUB RADCY PRAWNEGO?
Decydując się na pomoc adwokata lub radcy prawnego można zaoszczędzić sobie stresu związanego z dbaniem o każdy szczegół istotny w sprawie oraz zawsze będzie możliwość zadania wszystkich nurtujących pytań.
Ceny porad prawnych są bardzo różne, głównym czynnikiem decydującym o wysokości wynagrodzenia jest stopień skomplikowania sprawy oraz doświadczenie prawnika.
Oliwia Łazicka, studentka Wydziału Prawa Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie